Ochrona przeciwsłoneczna - wszystko co musisz wiedzieć

Słońce może być naszym sprzymierzeńcem lub wrogiem. Warto pamiętać, że ekspozycja na światło słoneczne jest nam niezbędna i przynosi wiele korzyści. Promienie ultrafioletowe B (UVB) docierające do skóry, stymulują syntezę witaminy D3, która jest bardzo ważna dla zachowania zdrowia. Ma duże znaczenie dla właściwego funkcjonowania układu sercowo-naczyniowego oraz odporności. Jest również bardzo istotna w procesie mineralizacji kości i zębów. Promieniowanie słoneczne podnosi też nasz nastrój i pozytywnie wpływa na motywację, dodając chęci do życia. Badania pokazują, że niski poziom witaminy D może mieć związek z depresją. Dlatego nie powinniśmy unikać słońca, ale korzystać z jego dobrodziejstwa odpowiedzialnie. 

Promieniowanie UVB jest przyjmowane głównie przez warstwę rogową i bardzo niewielka jego ilość przenika do warstwy podstawnej naskórka. Ten rodzaj promieniowania nie dociera do skóry właściwej. Działa powierzchownie i przy nadmiernej ekspozycji powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych, rumień i uszkodzenie keratynocytów. Promieniowanie UVB jest odpowiedzialne za objawy poparzenia słonecznego. Dzięki jego działaniu powstaje opalenizna, która jest reakcją obronną skóry na słońce.

SPRAWDŹ TEŻ: Kremy z filtrem do twarzy. Moda czy konieczność?

Promieniowanie UVA jest to promieniowanie, którego należy się obawiać najbardziej. Nie jest zatrzymywane w atmosferze i dociera do Ziemi w 100%.  Przenika do skóry właściwej i wpływa na fibroblasty – komórki śródbłonka naczyń i komórki stanu zapalnego. Powoduje powstawanie wolnych rodników, które są odpowiedzialne za uszkodzenia DNA i niszczenie struktury kolagenu. Promieniowanie UVA powoduje przedwczesne starzenie skóry, powstawanie i pogłębianie zmarszczek, a także zwiększa ryzyko wystąpienia raka skóry (np.czerniaka). UVC jest natomiast promieniowaniem z zasady nieszkodliwym dla człowieka, ponieważ jest pochłaniane w warstwie ozonowej Ziemi.

Fotoprotekcja nie oznacza tylko filtrów. Z definicji jest to szereg działań, jakie możemy podjąć, aby chronić się przed negatywnymi skutkami promieniowania słonecznego.

Należą do nich:

1. Unikanie długotrwałej ekspozycji na promieniowanie słoneczne. Szczególnie ostrożni powinniśmy być wiosną i latem w godzinach najintensywniejszej aktywności słońca (w godzinach 11-16). Warto jednak pamiętać, że zimowe słońce również bywa niebezpieczne.
2. Noszenie odzieży ochronnej. Często zapominamy, że odpowiednie ubranie również stanowi ochronę przeciwsłoneczną. Absolutnym must have, jeśli planujemy dłuższe przebywanie na ostrym słońcu, jest nakrycie głowy. W ten sposób chronimy się przed udarem słonecznym i szkodliwym wpływem słońca na włosy, skórę twarzy i szyi. Kompletne stroje chroniące przed UV są natomiast bardzo dobrym pomysłem na fotoprotekcję dzieci i niemowląt.
3. Noszenie okularów przeciwsłonecznych. Warto wybierać te, które posiadają oznaczenie UV400, informujące o powłoce chroniącej przed szkodliwym działaniem promieniowania. Okulary, zwłaszcza te o dużych szkłach, chronią nie tylko nasz wzrok, ale i delikatną skórę wokół oczu. 
4. Stosowanie filtrów przeciwsłonecznych. Ten rodzaj fotoprotekcji zabezpieczy skórę  przed negatywnymi skutkami promieniowania i pozwoli zachować ją w dobrej kondycji.

Pamiętajmy, że każde z tych działań ma pewne niedoskonałości i nie daje 100% ochrony przeciwsłonecznej, jednak dołożenie każdego kolejnego zwiększa skuteczność fotoprotekcji. Przy zastosowaniu wszystkich możemy już uzyskać całkiem solidną ochronę.

Od kilku lat ochrona skóry przed promieniowaniem UV staje się coraz popularniejsza jako element codziennej rutyny w świadomej pielęgnacji cery. 

W XX w. Coco Chanel przyczyniła się do spopularyzowania opalenizny jako modnego i pięknego wyglądu skóry. Przez dziesięciolecia ten trend utrzymywał się i mimo pojawienia się doniesień o szkodliwości promieni słonecznych wiele z nas nadal z chęcią opalało się godzinami w pełnym słońcu. Jednak aktualnie dzięki rosnącej świadomości opalamy się coraz mniej chętnie.

Skóra z upływem czasu, tak jak każdy inny narząd ciała, starzeje się. Jednak jako jedyna jest codziennie bezpośrednio wystawiona na działanie promieni UV. Z biegiem lat efekty chronologicznego starzenia i fotostarzenia nakładają się na siebie. Najbardziej widoczne zmiany powstają na twarzy i szyi ze względu na ciągłą ekspozycję na słońce. 

Promieniowanie UVA powoduje degradację kolagenu w skórze, co wiąże się z utratą elastyczności i prowadzi do przedwczesnego powstawania zmarszczek. Wpływa również na zaburzenia pigmentacji skóry. Długotrwała ekspozycja prowadzi do powstawania przebarwień i zmian punktowych. Jeśli nie stosujemy żadnej fotoprotekcji, drobne naczynka w skórze mogą stać się podatne na pękanie. 

Sposobem na powstrzymanie tych negatywnych skutków działalności słońca jest stosowanie odpowiedniej fotoprotekcji – w tym wypadku filtrów UV. Dziś wiemy, że regularne nakładanie kremu z filtrem to jeden z najskuteczniejszych sposobów zapobiegania zmarszczkom i przebarwieniom.

SPRAWDŹ TEŻ: Ochrona przeciwsłoneczna po kwasach

Rosnące zainteresowanie fotoprotekcją sprawia, że mamy obecnie do wyboru sporą gamę filtrów przeciwsłonecznych. Dzięki temu każdy może znaleźć coś dla siebie. Wybierając filtr, warto skupić się tym, aby miał szerokie spektrum działania i chronił zarówno przed promieniowaniem UVA, jak i UVB.

Filtry fizyczne (mineralne) są to filtry zawierające pigmenty barwne i mikronizowane. Cząsteczki pigmentów mają zdolność do odbijania i rozpraszania promieniowania ultrafioletowego, co chroni skórę przed jego negatywnymi skutkami. 

Filtry mineralne dostępne w Polsce zawierają zazwyczaj ditlenek tytanu (TiO2), którego efektem ubocznym jest bielenie skóry. Jednak wychodząc naprzeciw oczekiwaniom estetycznej aplikacji, producenci stworzyli filtry zawierające zmikronizowane pigmenty. Takie kosmetyki mają bardziej przejrzystą konsystencję i jednocześnie są uznane za bardzo bezpieczne i skuteczne. 

DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ: Ochrona przeciwsłoneczna – filtry mineralne

Filtry chemiczne zawierają związki, posiadające zdolność do absorbowania promieniowania słonecznego. Pożądane właściwości ma wiele niezwiązanych ze sobą substancji. Łączy je zdolność do przyjmowania energii promieniowania UV i zamieniania go w energię cieplną. W produktach zawierających filtr chemiczny znajdziemy zazwyczaj połączenie kilku substancji, które uzupełniają swoje działanie w różnych zakresach promieniowania (UVA i UVB). 

Nowoczesne filtry chemiczne, ze względu na bezpieczeństwo stosowania, nie przenikają przez bariery skóry właściwej. Produkty te posiadają duże cząsteczki, które są nierozpuszczalne w wodzie, dzięki czemu nie mają zdolności do przenikania do krwiobiegu. Warto podkreślić, że wszystkie związki zawarte w kosmetykach służących fotoprotekcji według prawa muszą znajdować się na liście substancji dozwolonych do stosowania w kosmetykach. 

Obecnie opracowuje się nowe filtry przeciwsłoneczne łączące w sobie właściwości filtrów fizycznych i chemicznych (np.Tinosorb).

SPRAWDŹ TEŻ: Ochrona przeciwsłoneczna włosów

Zdolność do pochłaniania promieniowania ultrafioletowego ma również wiele składników naturalnych. Często stosowane są olejki roślinne, które nawilżają, odżywiają, a przy tym stanowią pewną ochronę przeciwsłoneczną. 

SPRAWDŹ TEŻ: Olej kokosowy do opalania

Niektóre z nich posiadają właściwości wyjątkowo pożądane latem np. olejek z pestek malin szczyci się jedną z większych zdolności do zatrzymywania promieniowania i łagodzenia jego szkodliwego wpływu na skórę. Jeśli marzy nam się złocista opalenizna warto przyjrzeć się olejkowi z marchwi, który poprawia koloryt skóry. Innym popularnym olejkiem na lato jest też olej kokosowy, który jest naturalnym filtrem o działaniu osłonowym i nawilżającym.

DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ: Ochrona przeciwsłoneczna – naturalne oleje

Do określenia efektywności fotoprotekcji przed promieniowaniem UVB stosuje się wskaźnik SPF (Sun Protection Factor). Liczba przy wskaźniku SPF oznacza, ile razy dłużej można poddać skórę chronioną działaniu promieni słonecznych zanim wystąpi zaczerwienienie w porównaniu ze skórą niechronioną. Im wyższy filtr, tym lepsza ochrona przeciwsłoneczna przed UVB. Powszechnie przyjmuje się podział produktów ochronnych na kategorie:

• niska ochrona (SPF 6-10), 
• średnia ochrona (SPF 15-25), 
• wysoka ochrona (SPF 30-50),  
• bardzo wysoka ochrona (SPF 50+).

Następnym oznaczeniem, jakie producenci często umieszczają na opakowaniach, jest ocena według gwiazdkowej Skali Bootsa. Jest to opracowany w 1992 system oceny ochrony przed promieniowaniem UVA. Ilość gwiazdek od 0 do 5 oznacza, jaki procent promieniowania UVA jest pochłaniany przez filtr w porównaniu z promieniowaniem UVB. Gdy na opakowaniu kremu przeciwsłonecznego zobaczymy pięć gwiazdek, oznacza to, że poziom ochrony UVA wynosi ponad 90% współczynnika ochrony UVB. Zaleca się stosowanie produktów, które mają co najmniej 4 gwiazdki.

Duża część filtrów przeciwsłonecznych zawiera ocenę PA + na opakowaniu. PA oznacza stopień ochrony przed promieniami UVA. Jest to system oceny stworzony w Japonii.

Im więcej plusów obok PA, tym wyższa ochrona (maksymalna to 3 +++).

PA + = Mała ochrona przed promieniowaniem UVA.

PA ++ = Umiarkowana ochrona przed promieniowaniem UVA.

PA +++ = Wysoka ochrona przed promieniowaniem UVA.

PA ++++ = Bardzo wysoka ochrona przed promieniowaniem UVA.

Czasami napis UVA na opakowaniu znajduje się w kółku. Jest to informacja, że kosmetyk zapewnia ochronę przed tym promieniowaniem w stopniu równym co najmniej 1/3 SPF UVB.

Odpowiedź nie powinna nikogo zaskakiwać – ochrony przeciwsłonecznej potrzebuje każdy z nas i to nie tylko w czasie wakacji. Niezależnie od wieku, pochodzenia czy rodzaju aktywności wszyscy powinniśmy pamiętać, że stosowanie fotoprotekcji zmniejsza ryzyko wystąpienia nowotworu skóry. 

Szczególnie narażone na szkodliwe działanie promieni słonecznych są dzieci. Skóra niemowląt i małych dzieci (do 3 roku) jest bardziej wrażliwa, ponieważ nie osiągnęła jeszcze odpowiedniej grubości, a jej funkcje ochronne wciąż się rozwijają. Potrzebuje odpowiednio dobranej ochrony przeciwsłonecznej.

Istnieją też sytuacje, w których skóra dorosłego również staje się bardziej podatna na uszkodzenia słoneczne. Jedna z nich to czas po zabiegu złuszczania kwasami. Skóra pozbawiona wierzchniej warstwy komórek naskórka, staje się podatna na przebarwienia i oparzenia słoneczne, w  związku z czym wymaga szczególnej troski.

DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ: Ochrona przeciwsłoneczna po kwasach

Następną okolicznością, kiedy ochrona przed słońcem nie powinna umknąć naszej uwadze, jest ciąża. W tym szczególnym czasie kobieta jest bardziej narażona na niekorzystny wpływ wysokich temperatur, a także m.in na powstawanie przebarwień. Ze względu na większą wrażliwość warto poszukać odpowiednio dopasowanych produktów do ochrony skóry przed słońcem.

SPRAWDŹ TEŻ: Ochrona przeciwsłoneczna w ciąży

Znajomość swojego fototypu pomaga w zrozumieniu reakcji skóry na działanie promieni słonecznych i dobraniu kremu do fotoprotekcji. W zależności od rodzaju zabarwienia skóry, dzięki melaninie, mamy pewną zdolność do ochrony skóry przed promieniami UV.

Amerykański dermatolog Thomas B. Fitzpatrick, po przeprowadzeniu badań dotyczących wpływu słońca na organizm człowieka wyróżnił 6 fototypów:

Fototyp 1

• skóra jasna,blada, o odcieniu różowym,
• skóra skłonna do zaczerwienień,
• włosy jasny blond lub rude,
• oczy jasnoniebieskie, piwne, zielone,
• piegi,
• niewielka ilość pigmentu w skórze

Łatwo ulega poparzeniom słonecznym, skóra nie opala się.

Zalecane filtry SPF50+ i unikanie opalania.

Fototyp 2

• skóra jasna, mleczna,
• oczy zielone, niebieskie, piwne,
• włosy blond, jasnobrązowe,
• skłonność do piegów.

Duża skłonność do oparzeń słonecznych, skóra rzadko się opala.

Zalecane filtry SPF 50, a minimum SPF 30. Może umiarkowanie korzystać z opalania.

Fototyp 3

• lekko śniada karnacja, kremowa, jasna ze złotym lub oliwkowym odcieniem,
• oczy szare, piwne,
• włosy ciemny blond, brązowe,
• rzadko występujące piegi.

Skóra ma zdolność do opalania się. Zalecane stosowanie średniej ochrony przeciwsłonecznej SPF 30.

Fototyp 4

• jasnobrązowa skóra lub oliwkowa,    
• włosy ciemnobrązowe lub czarne, 
• oczy ciemne,    
• brak piegów. 

Rzadko ulega oparzeniom słonecznym, za to łatwo się opala. Może stosować filtr SPF 20-30.

Fototyp 5

• brązowa skóra,     
• włosy ciemnobrązowe lub czarne, 
• oczy ciemne.

Bardzo rzadko ulega oparzeniom słonecznym i mocno się opala. Zalecana niska ochrona, SPF 10-15.    

Fototyp 6

• skóra ciemnobrązowa lub czarna,     
• włosy czarne, oczy ciemnobrązowe.    

Nigdy nie ulega oparzeniom słonecznym, opalenizna jest niewidoczna.

Może korzystać z kąpieli słonecznych przy zastosowaniu niskiej ochrony, SPF 10-6.

Przy stosowaniu całorocznej ochrony przeciwsłonecznej twarzy do zapobiegania fotostarzeniu możemy dobrać moc filtra zależną od fototypu, chociaż filtr SPF 50 może być stosowany przez wszystkich – z pewnością nie zaszkodzi, a może bardzo pomóc.

Stopień ochrony przeciwsłonecznej kremów z filtrem zależy oczywiście od współczynnika SPF, ale również od ilości produktu nałożonego na skórę. Większość z nas stosuje o wiele za małą ilość, a to powoduje, że drastycznie zmniejsza się skuteczność ochrony  przeciwsłonecznej. 

Krem z filtrem powinniśmy rozprowadzać równomiernie na grubość 2mg/cm2, w przeciwnym razie fotoprotekcja będzie ograniczona. Warto poznać metody ułatwiające nałożenie odpowiedniej ilości.

DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ: Krem z filtrem. Jak i ile nakładać?

Filtr przeciwsłoneczny w wielu domach spędza większość roku na dnie szafki i jest wyciągany dopiero w czasie wakacji. Promieniowanie słoneczne jest jednak obecne cały rok. Podczas gdy fale UVB tracą na intensywności jesienią i zimą, UVA nie słabnie i przenika przez chmury, szyby i dociera w głębsze warstwy skóry. Zima może też okazać się zdradliwą porą i wycieczka w góry bez odpowiedniej fotoprotekcji czasem kończy poparzeniami słonecznymi. Jeżeli zależy nam na zdrowym stylu życia, hamowaniu procesów fotostarzenia, i zminimalizowaniu ryzyka raka skóry, warto stosować ochronę przeciwsłoneczną cały rok. 

SPRAWDŹ TEŻ: Ochrona przeciwsłoneczna zimą

Albo makijaż albo filtr? Niekoniecznie! Są sposoby na to, aby mieć jedno i drugie. Jeśli obawiamy się nakładania makijażu po kremie z filtrem warto odczekać około 20 minut do pełnego wchłonięcia się kosmetyku. Zazwyczaj tyle wystarczy, aby kosmetyki kolorowe mogły być bezproblemowo nałożone i ,,nie rolowały się’’ na skórze. 

Jeśli obawiamy się o trwałość, dobrym pomysłem będzie przypudrowanie twarzy pudrem mineralnym przed makijażem. Zamiast stosowania kremu z filtrem alternatywą może być podkład z filtrem przeciwsłonecznym lub stosowanie w ciągu dnia filtra w mgiełce.