Bariera hydrolipidowa skóry. Wszystko, co musisz o niej wiedzieć

Skóra składa się z kilku poziomów: naskórka, skóry właściwej i podskórnej tkanki tłuszczowej. W skład naskórka wchodzi warstwa rogowa, która jest pierwszą linią obrony –  tarczą odgraniczającą ciało od środowiska zewnętrznego. Warstwa ta zbudowana jest z korneocytów, czyli komórek pełniących rolę cegieł. Korneocyty utrzymują zwartą strukturę dzięki obecności tłuszczów oddziałujących jak „zaprawa murarska”: ceramidów, cholesterolu i kwasów tłuszczowych. 

Warstwa rogowa pokryta jest przez płaszcz hydrolipidowy, który zabezpiecza skórę przed działaniem szkodliwych mikroorganizmów, zmniejsza TEWL – transepidermalną utratę wody, zapewnia utrzymanie odpowiedniego pH. Rolą wspomnianego płaszcza jest utrzymanie skóry w dobrej formie, dlatego należy dbać, by ta warstwa nie została uszkodzona przez nieodpowiednią pielęgnację lub szkodliwy wpływ czynników zewnętrznych.

SPRAWDŹ TEŻ: Sucha skóra twarzy po lecie. Jak ją zregenerować?

Warstwa hydrolipidowa jest emulsją typu W/O, czyli woda w oleju, która zwiera także NMF (naturalny czynnik nawilżający). Fazę wodną stanowi pot, a fazę olejową produkt działania gruczołów łojowych i lipidów naskórkowych, zwany sebum (łój). W skład sebum wchodzą między innymi triglicerydy, wolne kwasy tłuszczowe, woski, skwalen, cholesterol. 

Upływ czasu prowadzi do zmniejszenia ilości produkowanego łoju, co przekłada się na odwodnienie cery. Odpowiedni skład płaszcza hydrolipidowego przyczynia się do zachowania właściwej wartości pH skóry (5,2 – 5,6), co unieszkodliwia część patogenów. 

To, jak dokładnie wygląda nasza warstwa hydrolipidowa, uzależnione jest od typu skóry. W przypadku skóry tłustej dochodzi do nadmiernego wydzielania sebum, natomiast przy cerze suchej ma miejsce sytuacja odwrotna.

Płaszcz hydrolipidowy ma za zadanie zabezpieczenie skóry przed wpływem uszkadzających ją czynników zewnętrznych, czyli mrozu, wiatru, słońca, kurzu, zanieczyszczeń atmosfery. Wpływa na spowolnienie procesu starzenia się skóry, utrzymuje jej sprężystość, dzięki redukowaniu utraty wody przez naskórek (TEWL).

Inne funkcje warstwy hydrolipidowej:

• zapobieganie namnażaniu się mikroflory chorobotwórczej (bakterii, grzybów);
• utrzymywanie właściwego pH naskórka; 
• transport składników czynnych z kosmetyków pielęgnacyjnych do głębiej położonych warstw skóry;
• tworzenie tarczy ochronnej przed działaniem wolnych rodników tlenowych odpowiedzialnych za starzenie się skóry i rozwój procesów nowotworowych.

Zaburzona bariera hydrolipidowa nie spełnia jednej z podstawowych funkcji, czyli nie jest w stanie zatrzymać wody w naskórku, co skutkuje odwodnieniem skóry i pogorszeniem jej kondycji. Przesuszenie naskórka prowadzi do nadprodukcji sebum, co destabilizuje skład skórnej flory bakteryjnej i skutkuje rozwojem stanów zapalnych. Naruszenie płaszcza ochronnego sprawia, że skóra narażona jest niekorzystne oddziaływanie szkodliwych warunków środowiska zewnętrznego np. smogu czy promieniowania UV.

SPRAWDŹ TEŻ: Naruszona warstwa hydrolipidowa na twarzy. Jak o nią zadbać?

Uszkodzona bariera hydrolipidowa – objawy:

• przesuszenie, zaczerwienienie, pieczenie i uczucie ściągnięcia skóry po jej umyciu oraz osuszeniu;
• łuszczenie się naskórka;
• zmiana odcienia skóry na żółtawy;
• błyszczenie skóry twarzy powodowane nadmiernym wytwarzaniem sebum;
• wzrost wrażliwości na aplikowane kosmetyki oraz na zmiany temperatury;
• podrażnienia, stany zapalne, alergie, trądzik;
• zwiększona podatność na infekcje wirusowe, bakteryjne, grzybicze.

Do uszkodzenia płaszcza hydrolipidowego dochodzi zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym, co powodowane jest z jednej strony przez przebywanie w ogrzewanych pomieszczeniach, a z drugiej przez wpływ środowiska zewnętrznego, czyli wahań temperatur, silnego wiatru, mrozu. Nieprawidłowa higiena snu, czyli regularne zarywanie nocy, a także sen trwający krócej niż 7 godzin na dobę również przekładają się na pogorszony stan skóry. 

DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ: Stres, zła dieta, używki. Jak pozbyć się zmęczonej twarzy?

Niekorzystny wpływ na funkcje ochronne bariery hydrolipidowej ma spożywanie przetworzonej żywności, produktów typu instant, fast food, a także zbyt duża ilość cukrów prostych w diecie, czyli słodyczy, słodzonych napojów, dosładzanych produktów mlecznych. Nie można zapominać o nieprzyjaznym wpływie stresu psychicznego na kondycję skóry.

Jakie błędy w codziennej pielęgnacji powodują uszkodzenie bariery hydrolipidowej?

1. stosowanie kosmetyków zawierających w składzie agresywne substancje takie jak alkohol etylowy czy detergenty np. Sodium Laureth Sulfate (SLS);
2. nadużywanie produktów mających w składzie silikony, które mogą powodować zatykanie porów skóry; niekorzystne są też związki wysuszające skryte w mocno matujących pudrach;
3. używanie zasadowych mydeł w kostce zmieniających pH skóry; 
4. niezmywanie płynów micelarnych z twarzy;
5. nadmierne tarcie skóry wacikami kosmetycznymi przy zmywaniu makijażu;
6. zbyt częste używanie akcesoriów wspomagających oczyszczanie skóry np. szczoteczek sonicznych oraz manualnych szczoteczek do mycia twarzy;
7. nadużywanie produktów z kwasami AHA i retinolem, peelingów (zwłaszcza mechanicznych);
8. branie długich, ciepłych kąpieli, przy włączonych grzejnikach, zwłaszcza zimą i jesienią;
9. niezabezpieczanie odsłoniętych części przed wpływem niskich temperatur (rękawiczki, szaliki);
10. długotrwała ekspozycja na promieniowanie UV bez stosownej ochrony pod postacią kremów z filtrami SPF.

SPRAWDŹ TEŻ: Stawiamy na czystość. Jak czytać składy kosmetyków?

Przesadne dbanie o wygląd skóry również nie jest wskazane, bowiem nadmierna troska o cerę i aplikowanie na nią kosmetyków o różnokierunkowym działaniu może mieć odwrotny skutek. W dbaniu o warstwę hydrolipidową liczy się minimalizm, stosowanie tylko niezbędnych produktów do oczyszczania twarzy, nawilżania i ochrony przed warunkami zewnętrznymi. Warto postawić na jakość, a nie na ilość produktów. 

Istotne jest zwracanie uwagi na składy INCI kosmetyków. Im produkt ma bardziej naturalny skład, tym jest przyjaźniejszy dla skóry i stwarza mniejsze ryzyko, że pH lub skład płaszcza hydrolipidowego ulegnie zaburzeniu. Korzystne jest ograniczenie liczby kosmetyków do makijażu tak, by skóra mogła oddychać. Mocno kryjące podkłady i pudry matujące często są przyczyną wysuszenia cery, dlatego najlepiej zamienić te produkty na lżejsze warianty np. kremy BB i CC o lekkiej konsystencji, które jednocześnie pielęgnują i wyrównują koloryt cery.

Jeśli już doszło do naruszenia płaszcza hydrolipidowego, należy:

• odstawić na pewien czas peelingi oraz maseczki oczyszczające;
• stosowane do tej pory kosmetyki zamienić na te, które są przeznaczone do skóry nadwrażliwej i skłonnej do odczynów alergicznych. Takie preparaty nie wywołują nieprzyjemnego uczucia ściągnięcia, pomagają uporać się z podrażnieniami i zaczerwienieniem;
• wymieniać regularnie ręcznik do osuszania twarzy oraz poszewkę na poduszkę;
• aplikować na odsłonięte części ciała krem z filtrem SPF niezależnie od pory roku, gdyż nawet w pochmurne dni promieniowanie UVA jest obecne i może powodować przedwczesne starzenie się skóry;
• używać kosmetyków, które uszczelniają barierę hydrolipidową i wiążą wodę w naskórku. W składzie INCI powinno się szukać: wolnych kwasów tłuszczowych (oleje roślinne), wosków (np. wosk pszczeli), ceramidów oraz składników NMF (naturalnego czynnika nawilżającego, w skład którego wchodzą między innymi aminokwasy, mocznik, mleczany). 

Czas potrzebny do odbudowy warstwy hydrolipidowej jest kwestią indywidualną i w dużym stopniu zależy od stopnia naruszenia bariery ochronnej, dlatego należy uzbroić się w cierpliwość.

DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ: Zaburzona bariera hydrolipidowa skóry. Jak ją odbudować?

Racjonalna dieta, bogata w witaminy i minerały, jest bardzo ważna dla zachowania dobrej kondycji skóry.

Co zatem warto wprowadzić do menu?

1. 5 porcji warzyw i owoców, by dostarczyć skórze witamin antyoksydacyjnych (wit. C, E), które wspomagają walkę z wolnymi rodnikami tlenowymi. Reaktywne formy tlenu (RFT) predysponują do przesuszenia, utraty jędrności i elastyczności skóry. 

SPRAWDŹ TEŻ: Wolne rodniki a skóra. Jak się przed nimi chronić?

1. nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 zawarte w olejach roślinnych, orzechach i nasionach oraz omega-6 skryte w takich olejach jak: słonecznikowy, kukurydziany, a także orzechy ziemne, migdały i awokado.
2. 2 litry płynów na dobę – najlepiej jeśli jest to woda lub herbata owocowa, ponieważ napoje zawierające kofeinę np. kawa, czarna herbata, napoje energetyzujące, powodują wysuszenie skóry.

PRZECZYTAJ TEŻ: Jak dieta wpływa na skórę? Lista produktów, które warto jeść codziennie